حرق المصاحف : سوزاندن قرآن توسط عثمان

پس از رحلت پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ پاره‎اي از صحابيان به جمع آوري و مرتب ساختن سوره‎هاي قرآني اقدام كردند و هر يك جداگانه مصحفي براي خود تهيه نمودند بدين ترتيب اختلاف قرائت‎ها و تعداد مصحف‎ها رو به فزوني گذاشت. حذيفة بن يمان درجريان بازگشت از جنگ ارمنستان و آذربايجان و مشاهدة اختلاف مسلمانان در قرائت قرآن موضوع را با سعيدبن عاص در ميان گذاشت كه مردم حمص قرائت خود را بهتر مي‎دانستند همان گونه كه مردم دمشق و كوفه و بصره نيز در مورد قرائت خود بر همين عقيده بودند.[1] وي اين موضوع را با مردم كوفه كه اصحاب وطرفداران ابن مسعود بودند در ميان گذاشت كه بين او و ابن مسعود درگيري لفظي بوجود آمد. حذيفه تصميم گرفت موضوع را با عثمان در ميان بگذارد و در ملاقات با عثمان از وي خواست كه به اين امر رسيدگي كند تا امت اسلامي در كتاب خود به بلاي خانمان سوز اختلاف گرفتار نشوند. پس ازهشدار حذيفه، عثمان با مشورت و به دست آوردن نظر صحابيان انجمن براي به انجام رساندن اين امر تشكيل داد. اين انجمن به جمع‎آوري مصاحف از مناطق گوناگون و مقابلة آنها با يكديگر و سرانجام نگارش مصحفي واحد پرداخت كه نسخه‎هايي از آن تكثير و به شهرهاي مكه، يمن، بحرين، بصره، شام و كوفه فرستاده شد و يك نسخه به عنوان نسخة امام درمدينه نزد عثمان نگهداري مي‎شد سپس عثمان دستور سوزاندن ديگر مصحف‎ها را داد و مردم را ملزم به قرائت بر طبق اين مصحف‎هاي خاص كرد.[2] از آنجا كه اين كار عثمان مورد انتقاد قرار گرفت و حتي پس از مرگ وي نيز ادامه يافت. عالمان اهل سنت بر آن شدند تا به توجيه اين كار وي بپردازند كه او با مشورت صحابيان دست به اين كار زده است. و از امام علي ـ عليه السّلام ـ نقل كرده‎اند كه فرمود: از عثمان جز به نيكي ياد نكنيد سوگند به خدا كاري كه عثمان در مورد مصاحف انجام داد در حضور همة ما بوده است.[3]
امّا آنچه در منابع روايي شيعه در اين زمينه نقل شده حكايت از آن دارد كه حضرت امیر ـ عليه السّلام ـ گر چه اصل يكسان سازي مصحف‎ها را مورد تأييد قرار داده باشد امّا سوزاندن مصحف‎ها نه تنها مورد تأييد آن حضرت قرار نگرفته بلكه انتقاد و اعتراض شديد آن حضرت را به دنبال داشته است به اين سال كه در آن روز حضرت خطاب به ابوذر مي‎فرمايد: امروز در عالم اسلام حادثه‎اي بزرگ به وقوع پيوسته و كتاب خدا اين گونه سوزانده شده و چنين رواست كه خداوند متعال آتش را بر كساني كه با كتاب او چنين برخورد كرده‎اند مسلط سازد.[4]
[1] . ابن اثير عزالدين؛ الكامل في التاريخ،‌جلد 3، ص 111، بيروت، داربيروت لطباعة و النشر، 1385 ق.
[2] . الحافظ ابي الخير محمد بن محمد الدمشقي (ابن جوزي)؛ النشر في القرائات العشر، ج 1، ص 7، بيروت، دارالكتاب عربي (بي‎تا).
[3] . حجتي دكتر سيد محمد باقر؛ تاريخ قرآن كريم، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامي، چاپ ششم، 1372.
[4] . طوسي محمد بن الحسن؛ اختيار معرفة الرجال، ص 25، مشهد، دانشكده الهيات و معارف، 1348.